Stefan Żeromski

Stefan Żeromski (1864 – 1925) był polskim prozaikiem, publicystą i dramaturgiem. Był pierwszym prezesem polskiego PEN Clubu. Nazywany „sumieniem narodu” ze względu na zaangażowanie społeczne jego literatury. Oprócz powieści i opowiadań pisał również wiersze, dramaty, przekłady z literatury rosyjskiej.

Krótki życiorys Stefana Żeromskiego

Stefan Żeromski przyszedł na świat 14 października 1864 roku w Strawczynie. Jeszcze będąc nastolatkiem stracił ojca i matke. Chodził do szkoły początkowej, następnie do gimnazjum. Wtedy podjął swe pierwsze literackie próby. Do matury jednak nie podchodził, zamiast tego kontynuował edukacje w Szkole Weterynaryjnej. Miał wówczas trudną sytuacje materialną. Aby zarobić na utrzymanie najmował się w majątkach ziemskich do prac guwernera. Szczęśliwie los się poniekąd odmienił i Żeromski ożenił się, a wybranką serca była osoba z dobrymi koneksjami w Bibliotece Zamoyskich w Warszawie, gdzie następnie podjął pracę. Nadszedł niebawem czas podróży Żeromskiego, udał się do Francji, później był we Włoszech i Szwajcarii. Był w Rappersvill, obejmując tam szczęśliwie posadę bibliotekarza Narodowego Muzeum Polskiego. W czasie I wojny włączył się w działalność niepodległościową, natomiast podczas wojny polsko – bolszewickiej był korespondentem prasowym. Wkrótce znalazł się też w Pen Clubie. Prezesował Związkowi Zawodowemu Literatów Polskich. Był kandydatem do Literackiej Nagrody Nobla, a to z uwagi na zaangażowanie jego literatury. Wystarczy wspomnieć jego „Dzieje grzechu”, „Syzyfowe prace”, czy wreszcie „Przedwiośnie”. Moralny i społeczny niepokój zawarł też w pozycjach jak „Rozdziobią nas kruki, wrony”, „Ludzie bezdomni”, „Popioły” i „Siłaczka”. Zdobył w uznaniu za to w roku 1924 nagrodę Elizy Orzeszkowej. Zmarł w roku 1925, w Warszawie.

Biografia rozszerzona Stefana Żeromskiego

Naturalizm

Stefan Żeromski był pisarzem młodopolskim, co ważne, kontrkandydatem Reymonta do literackiej Nagrody Nobla. Był pod wielkim wrażeniem miejsca gdzie przyszedł na świat, czyli okolic Strawczyna, miejscowości pod Kielcami. Góry Świętokrzyskie i Puszcza Jodłowa były nieomal przedmiotem jego uwielbienia. Opisy wymienionych terenów to w końcu element kanwy takich utworów Żeromskiego jak „Uroda życia”, „Promień”, „Dzieje grzechu”, „Syzyfowe prace” czy też „Echa leśne”, gdzie widać to dobitnie.

Próby edukacyjne i zawodowe

Do gimnazjum uczęszczał w Kielcach. Z tamtego czasu pochodzi jego przekład z języka rosyjskiego. Nie podjął jednak matury, co skutkowało dalszą edukacją w Szkole Weterynaryjnej. Żeromski nie znajdował się w komfortowej sytuacji materialnej, ale przeciwnie. Aby związać koniec z końcem musiał podejmować posady guwernera w majątkach ziemskich. Z początku środowiska literackiego nie znał, natomiast dzięki małżeństwu z pierwszą żoną mógł objąć pracę w Bibliotece Zamoyskich w Warszawie.

Od emigracji do Polski niepodległej

Stefan Żeromski był ciekawy świata, więc śladami polskiej emigracji odbywał podróże, jak na przykład do Francji, w szczególności do Paryża, czy też Włoch, ale i Szwajcarii, ze szczególnym uwzględnieniem miasta Zurych oraz Rappersvill, gdzie objął funkcję bibliotekarza w Narodowym Muzeum Polskim. Wreszcie przyszedł czas I wojny światowej i Żeromski podobnie jak znany mu Jan Kasprowicz zasilił szeregi organizacji niepodległościowych. Interesującą funkcję natomiast pełnił w czasie wojny polsko – bolszewickiej roku 1920/1921, kiedy to był korespondentem wojennym. Po wojnie założył Towarzystwo Przyjaciół Pomorza, Straż Piśmiennictwa Polskiego, uczestniczył ponadto w zawiązywaniu się Akademii Literatury czy też PEN Clubu. Ważne z tego punktu widzenia szczególnie było zaangażowanie Stefana Żeromskiego w tworzenie, a następnie prezesowanie Związkowi Zawodowemu Literatów Polskich.

„Przedwiośnie”

Żeromski był dwukrotnie żonaty. Za drugim razem owocem pożycia była jego córka Monika, która została malarką. Przyszedł dla Żeromskiego wówczas pomyślny rok 1924, kiedy to dzięki jego utworowi „Wiatr od morza” otrzymał nagrodę Elizy Orzeszkowej. Co jeszcze ważniejsze, był to rok, w którym ukazało się jego „Przedwiośnie”. Obraz wprawdzie Rzeczpospolitej odrodzonej, ale rozbitej wewnętrznie i rządzonej po prostu źle. W dziele tym pierwszy plan stanowi niedola warstw społecznych skazanych na wegetację, z charakterystycznym motywem zawiedzionych nadziei. Nadziei, które rodzą ogień rewolucji prowadzącej donikąd. Odnajdujemy tu modernizm obok romantyzmu, co świetnie oddaje język autora. Są obecne impresje jakże ważne w dobie twórcy. Na szczęście zdążył napisać to dzieło, bowiem śmierć przyszła po niego roku następnego, w 1925. Pochowano go w Warszawie.

Dzieła docenione

Któż nie kojarzy dzieł Stefana Żeromskiego takich jak „Rozdziobią nas kruki, wrony” lub „Siłaczka”, wyrażając w nich swoisty społeczno – moralny niepokój pokoleniowy. Społeczna krzywda, rozterki postaci, sprawy poświęcenia dla celów wyższych, wszystko to doskonale umieścił i opisał. Wspaniale widać to szczególnie w jego powieści pt. „Ludzie bezdomni”. Jest też obecny historyzm, bowiem napisał przecież „Popioły”, co bywa podstawą porównań Żeromskiego do na przykład dzieł Sienkiewicza. Tym nie mniej Żeromski nie szczędzi na kartach swych utworów głosów krytycznych odnośnie historii kraju, jest w tym także poważna nuta pesymistyczna. Natomiast cechą, która wyróżnia Żeromskiego jest za pewne naturalizm, jak na przykład w jego utworze „Dzieje grzechu”, o tyle istotnym, że podejmującym ponadczasowe zagadnienie zła tkwiącego u podstaw ludzkiej natury.

Ciekawostki o Stefanie Żeromskim

• Niewiele brakowało, a Stefan Żeromski otrzymałby Literacką Nagrodę Nobla. Przeszkodą okazał się jego własny utwór „Wiatr od morza”, ze względu na antyniemiecką wymowę.
• Świadkiem na ślubie Stefana Żeromskiego był Antoni Głowacki (Bolesław Prus).
• Jakkolwiek miał zacięcie literackie, jednak w szkole szło mu na tyle źle, że musiał powtarzać klasę.
• Z gruźlicą zmagał się już w wieku dwudziestu lat.

Cytaty Stefana Żeromskiego

• „Człowiek mądry nie uważa śmierci za rzeczywistość godną myślenia. Przedmiotem myślenia filozoficznego może być tylko życie.”
• „Czyż to nie wielkość ducha, aby nie cofnąć ręki przed tym, od czego ludzie uciekają z całej siły?”
• „Kobieta pozwoli ze sobą zrobić, co zechcesz, bylebyś jej o tym nie mówił.”